શેરબજારમાં ટ્રેડિંગ કરનારાઓએ ધ્યાન આપવું જોઈએ, 91% વેપારીઓ ડેરિવેટિવ્ઝમાં નુકસાન સહન કરે છે, સેબીનો અભ્યાસ શું કહે છે?

• ડેરિવેટિવ્ઝ ટ્રેડિંગમાં સામાન્ય રોકાણકારોને મોટું નુકસાન, SEBIના તાજા અભ્યાસમાં ચોંકાવનારા આંકડા

Image by freepik

• જેન સ્ટ્રીટ પર SEBIની કડક કાર્યવાહી, સ્ટોક ઇન્ડેક્સમાં છેડછાડનો આરોપ

જો તમે શેરબજારમાં ટ્રેડિંગ કરો છો તો તમારે સાવધ રહેવાની જરૂર છે. બજાર નિયમનકાર સેબીએ સોમવારે એક અભ્યાસ બહાર પાડ્યો. આ મુજબ, નાણાકીય વર્ષ 2025 માં લગભગ 91 ટકા સામાન્ય રોકાણકારોને ઇક્વિટી ડેરિવેટિવ્ઝ સેગમેન્ટ (EDS) માં નુકસાન સહન કરવું પડ્યું છે. નાણાકીય વર્ષ 2024 માં પણ આ જ વલણ જોવા મળ્યું હતું.

આ અહેવાલ એવા સમયે આવ્યો છે જ્યારે સેબીએ યુએસ ટ્રેડિંગ ફર્મ જેન સ્ટ્રીટને શેરબજારમાંથી પ્રતિબંધિત કરી દીધી છે. જેન સ્ટ્રીટ પર ડેરિવેટિવ્ઝમાં મોટી પોઝિશન લઈને સ્ટોક ઇન્ડેક્સમાં હેરાફેરી કરવાનો આરોપ છે. આનાથી છૂટક રોકાણકારોને નુકસાન થયું. સેબી માને છે કે જેન સ્ટ્રીટને કારણે નાના રોકાણકારોને નુકસાન થયું છે.

વ્યક્તિગત વેપારીઓનું નુકસાન

અભ્યાસ દર્શાવે છે કે વ્યક્તિગત વેપારીઓનું નુકસાન વધ્યું છે. નાણાકીય વર્ષ 2024 માં, આ નુકસાન રૂ. 74,812 કરોડ હતું. નાણાકીય વર્ષ 25 માં તે 41 ટકા વધીને રૂ. 1,05,603 કરોડ થયું. બે વર્ષ પહેલાની સરખામણીમાં તેમાં ૩૬%નો વધારો થયો છે. આનો અર્થ એ થયો કે વ્યક્તિગત વેપારીઓ પણ પહેલા કરતા વધુ વેપાર કરી રહ્યા હતા, પરંતુ આ વર્ષે થોડો ઘટાડો થયો છે.

ફ્યુચર્સ અને ઓપ્શન્સમાં ઘટાડો

ફ્યુચર્સ અને ઓપ્શન્સ (F&O) સેગમેન્ટમાં વેપાર કરતા રોકાણકારોની સંખ્યામાં ગયા વર્ષની સરખામણીમાં ૨૦ ટકાનો ઘટાડો થયો છે. જોકે, આ સંખ્યા બે વર્ષ પહેલાની સરખામણીમાં ૨૪ ટકા વધુ હતી. સેબીએ ઇક્વિટી ડેરિવેટિવ્ઝ સેગમેન્ટમાં ટ્રેડિંગ પ્રવૃત્તિને સમજવા માટે આ વિશ્લેષણ કર્યું છે. તે ખાસ કરીને ડિસેમ્બર ૨૦૨૪ થી મે ૨૦૨૫ સુધી વ્યક્તિગત વેપારીઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

'જેન સ્ટ્રીટ જેવા જોખમો નહીં'

સેબીના ચેરમેન તુહિન કાંત પાંડેએ સોમવારે જણાવ્યું હતું કે બજાર નિયમનકાર જેન સ્ટ્રીટ દ્વારા કરવામાં આવેલા મેનીપ્યુલેશન જેવા 'ઘણા વધુ જોખમો' જોતો નથી. પાંડેએ કહ્યું હતું કે સેબી તેની સર્વેલન્સ સિસ્ટમને અપગ્રેડ કરવાનું વિચારી રહી છે.

પાંડેએ કહ્યું હતું કે જેન સ્ટ્રીટ કેસ જે પ્રકાશમાં આવ્યો છે તે ફક્ત દેખરેખનો વિષય હતો. અને તેથી જ નિયમનકાર હવે આ પાસા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યું છે. થોડા દિવસો પહેલા જ, સેબીએ સ્થાનિક બજારોમાંથી યુએસ હેજ ફંડ જેન સ્ટ્રીટ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. નિયમનકારે તેની તપાસમાં શોધી કાઢ્યું હતું કે પેઢીએ સ્ટોક ઇન્ડેક્સમાં કથિત રીતે છેડછાડ કરી હતી. 3 જુલાઈના રોજ, સેબીએ જેન સ્ટ્રીટ અને તેની જૂથ સંસ્થાઓ સામે કાર્યવાહી કરી.