વીમા ક્ષેત્રમાં 100% FDI માટે માર્ગ મોકળો,સંસદે વીમા બિલ પસાર કર્યું, નવા સુધારા વિશે જાણો
લોકસભાએ તેને પસાર કર્યાના એક દિવસ પછી, રાજ્યસભાએ બુધવારે (17 ડિસેમ્બર, 2025) સબકા બીમા સબકી રક્ષા (વીમા કાયદામાં સુધારો) બિલ પસાર કર્યું, જે વીમા ક્ષેત્રમાં 100% સીધા વિદેશી રોકાણ (FDI)ને મંજૂરી આપે છે. ઉપલા ગૃહે 71 અપ્રચલિત કાયદાઓને રદબાતલ કરનાર અને સુધારણા બિલને પણ મંજૂરી આપી હતી. લોકસભાએ મંગળવારે (16 ડિસેમ્બર, 2025) બંને બિલોને પસાર કર્યા હતા. વીમા માળખામાં મોટા સુધારા રજૂ કરવામાં આવ્યા. આ બિલ વીમા અધિનિયમ,1938 ભારતીય જીવન વીમા નિગમ અધિનિયમ, 1956 અને IRDAI અધિનિયમ, 1999માં સુધારો કરે છે.
મુખ્ય ફેરફારોમાં વીમા કંપનીઓમાં વિદેશી સીધા રોકાણ (FDI) મર્યાદા 74% થી વધારીને 100% કરવી અને વિદેશી વીમા કંપનીઓ માટે ચોખ્ખી માલિકીની ભંડોળની જરૂરિયાત 5,00 કરોડથી ઘટાડીને 1,00 કરોડ કરવી શામેલ છે. આ કાયદાનો ઉદ્દેશ મૂડી આકર્ષવાનો, ટેકનોલોજી અપનાવવામાં સુધારો કરવાનો અને દેશભરમાં વીમા પ્રવેશ વધારવાનો છે.
સુધારાની મુખ્ય જોગવાઈઓ
વિદેશી રોકાણ અને ટેકનોલોજી ટ્રાન્સફરને પ્રોત્સાહન આપવા માટે આ બિલ ભારતીય વીમા કંપનીઓમાં FDI મર્યાદા 74% થી વધારીને 100% કરે છે. તે વિદેશી રિઇન્શ્યોરર્સ માટે ચોખ્ખી માલિકીની ભંડોળની જરૂરિયાત ₹5,000 કરોડથી ઘટાડીને 1,000 કરોડ કરશે, જેનાથી વૈશ્વિક ખેલાડીઓને પ્રવેશ મળશે.
IRDAI ને મજબૂત અમલીકરણ સત્તાઓ પ્રાપ્ત થશે, જેમાં વીમા કંપનીઓ અથવા મધ્યસ્થી દ્વારા મેળવેલા ગેરકાયદેસર નફાને પુનઃપ્રાપ્ત કરવાની ક્ષમતાનો સમાવેશ થાય છે. વધુમાં, ભારતીય જીવન વીમા નિગમ (LIC) ને વધુ કાર્યકારી સ્વતંત્રતા મળશે, જેનાથી તે પૂર્વ સરકારી મંજૂરી વિના નવી પ્રાદેશિક કચેરીઓ સ્થાપિત કરી શકશે.
ઐતિહાસિક પરિપ્રેક્ષ્ય અને ઉદ્યોગ વૃદ્ધિ
1938 માં લાગુ કરાયેલા વીમા કાયદામાં ક્ષેત્રના ઉત્ક્રાંતિને પ્રતિબિંબિત કરવા માટે 12 સુધારા કરવામાં આવ્યા છે. 1950 માં એજન્ટ કમિશન ઘટાડવામાં આવ્યા હતા, અને 1999 માં 26% FDI મર્યાદા સાથે વિદેશી ખેલાડીઓને મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. LIC કાયદામાં આઠ સુધારા કરવામાં આવ્યા છે, જેમાં 1981 માં કેન્દ્ર સરકારને LIC કર્મચારીઓ અને એજન્ટોની સેવા શરતો પર સ્પષ્ટ અધિકાર આપવામાં આવ્યો હતો.
2014-15 માં, ભારતમાં 53 વીમા કંપનીઓ હતી; આજે આ સંખ્યા વધીને 74 થઈ ગઈ છે. 2104-માં 15 વીમા પ્રવેશ 3.3% થી વધીને 3.75% અને 8% ની વચ્ચે થયો છે, જ્યારે વીમા ઘનતા સમાન સમયગાળા દરમિયાન 55 યુએસ ડોલરથી વધીને 97 યુએસ ડોલર થઈ છે.
નિયમનકારી દેખરેખ અને બજાર વિસ્તરણ પર અસર
આ સુધારા IRDAI ને પાલન અને પારદર્શિતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે વ્યાપક અમલીકરણ સત્તાઓ આપીને તેની ભૂમિકાને મજબૂત બનાવે છે. LIC ને આપવામાં આવેલી કાર્યકારી સ્વતંત્રતા વિસ્તરણને વેગ આપવા અને વહીવટી કાર્યક્ષમતામાં સુધારો કરવાની અપેક્ષા છે.
પાલન આવશ્યકતાઓને હળવી કરીને અને વિદેશી ભાગીદારી વધારીને, સરકાર વીમા પ્રવેશને વધુ ગાઢ બનાવવા અને સામાજિક સુરક્ષા વધારવાનો હેતુ ધરાવે છે. આ પગલાં ભારતના વીમા ક્ષેત્રને વધુ સ્પર્ધાત્મક અને રોકાણકાર-મૈત્રીપૂર્ણ બનાવવાનો છે.
બધા માટે વીમા, બધા માટે રક્ષણ બિલ ભારતના વીમા સુધારાઓમાં એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ છે, જેનો હેતુ વધુ વિદેશી રોકાણ અને વધુ સારી નિયમનકારી દેખરેખ આકર્ષવાનો છે. FDI મર્યાદા 100% સુધી વધારીને અને વિદેશી પુનર્વીમા કંપનીઓ માટે મૂડી આવશ્યકતાઓ ઘટાડીને, કાયદો વૈશ્વિક ખેલાડીઓને આકર્ષવા અને ક્ષેત્રને આધુનિક બનાવવાનો પ્રયાસ કરે છે.
IRDAI ની સત્તાઓને મજબૂત બનાવવા અને LIC ની કાર્યકારી સ્વતંત્રતા પ્રક્રિયાઓને સરળ બનાવવાની અને કાર્યક્ષમતામાં વધારો કરવાની અપેક્ષા છે. આ ફેરફારો વીમા કવરેજને વિસ્તૃત કરવા અને નાગરિકોની નાણાકીય સુરક્ષાને મજબૂત બનાવવા માટેની સરકારની પ્રતિબદ્ધતા પર ભાર મૂકે છે.
