બજેટ 2026-27: શું પહેલી ફેબ્રુઆરીની સમયમર્યાદા પૂરી કરવા માટે રવિવારનો નિયમ તોડાશે? મોદી સરકાર ઇતિહાસ રચશે
જો સંસદીય પરંપરાઓનું પાલન કરવામાં આવે તો નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ આગામી નાણાકીય વર્ષ, ૨૦૨૬-૨૭ માટેનું કેન્દ્રીય બજેટ રવિવારે રજૂ કરી શકે છે. આનું કારણ એ છે કે ૨૦૧૭ થી, દર વર્ષે ૧ ફેબ્રુઆરીના રોજ બજેટ રજૂ કરવામાં આવે છે. આવતા વર્ષે ૧ ફેબ્રુઆરી રવિવારે આવે છે. જોકે, સંસદીય બાબતોના મંત્રી કિરેન રિજિજુએ જણાવ્યું છે કે આવા નિર્ણયો સંસદીય બાબતોની કેબિનેટ સમિતિ દ્વારા યોગ્ય સમયે લેવામાં આવે છે. મોદી સરકારે બજેટ રજૂ કરવાની તારીખ ૧ ફેબ્રુઆરી નક્કી કરી હતી જેથી નવા નાણાકીય વર્ષની શરૂઆત પહેલાં, એટલે કે 1 એપ્રિલ પહેલા તેનો અમલ થઈ શકે.
જો નિર્મલા સીતારમણ 2026 માં રવિવારે 1 ફેબ્રુઆરીએ બજેટ રજૂ કરે છે, તો તે ખૂબ જ ખાસ રહેશે. આ પહેલી વાર હશે જ્યારે કેન્દ્રીય બજેટ રવિવારે રજૂ કરવામાં આવશે. તાજેતરના વર્ષોમાં, આ પહેલા બે વાર બન્યું છે જ્યારે બજેટ શનિવારે રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. 2015માં, અરુણ જેટલી અને 2020માં, નિર્મલા સીતારમણે 1 ફેબ્રુઆરી (શનિવાર) ના રોજ બજેટ રજૂ કર્યું હતું. તે સમયે, બજેટ માટે શેરબજાર પણ ખાસ કરીને શનિવારે ખુલ્લું મૂકવામાં આવ્યું હતું. જોકે, તાજેતરના વર્ષોમાં રવિવારે બજેટ રજૂ કરવાનો કોઈ દાખલો નથી.
2017 થી બજેટ રજૂ કરવાની તારીખ બદલાઈ
એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે સામાન્ય બજેટ રજૂ કરવાની તારીખ નિશ્ચિત છે. તેમણે એમ પણ ઉમેર્યું હતું કે રવિવારનો ખ્યાલ બ્રિટિશરો દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. 2017 પહેલા, સામાન્ય બજેટ ફેબ્રુઆરીના છેલ્લા દિવસે રજૂ કરવામાં આવતું હતું. ત્યારબાદ સંસદે નવા નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ ત્રણ મહિના માટે વોટ ઓન એકાઉન્ટ પસાર કર્યું. સંસદીય સ્થાયી સમિતિઓએ વિવિધ વિભાગોની ગ્રાન્ટ માંગણીઓની તપાસ કર્યા પછી, બાકીના વર્ષના બજેટને પાછળથી મંજૂરી આપવામાં આવી.
2017 માં, તત્કાલીન નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ ૧ ફેબ્રુઆરીના રોજ બજેટ રજૂ કરવાની પ્રથા રજૂ કરી. આનાથી નવા નાણાકીય વર્ષની શરૂઆત પહેલાં, માર્ચના અંત સુધીમાં સંસદ દ્વારા બજેટને મંજૂરી મળી શકી. ખાસ પ્રસંગોએ સંસદ રવિવારે પણ મળે છે. ઉદાહરણ તરીકે, 2020 માં કોવિડ-19 રોગચાળા દરમિયાન, અને 13 મે, 2012 ના રોજ, સંસદની પ્રથમ બેઠકની 60મી વર્ષગાંઠની ઉજવણી માટે ફેરફાર કરાયો હતો.
પરંપરા કેમ બદલાઈ ગઈ?
આ પરંપરા બદલાઈ ગઈ છે. અગાઉ, બજેટ ફેબ્રુઆરીના છેલ્લા દિવસે રજૂ કરવામાં આવતું હતું. ત્યારબાદ સંસદમાં વોટ ઓન એકાઉન્ટ પસાર કરવાનું રહેતું હતું. વોટ ઓન એકાઉન્ટ સરકારને સંપૂર્ણ વર્ષનું બજેટ પસાર થાય ત્યાં સુધી થોડા મહિનાઓ માટે ખર્ચ કરવાની મંજૂરી આપે છે. આ પ્રક્રિયા થોડી લાંબી હતી.
જોકે, 2017 માં બધું બદલાઈ ગયું. અરુણ જેટલીએ બજેટની તારીખ 1 ફેબ્રુઆરી પર ખસેડી. આનો ફાયદો એ થયો કે બજેટ ઝડપથી પસાર થઈ ગયું. આનો અર્થ એ થયો કે નવા નાણાકીય વર્ષ (1 એપ્રિલ) પહેલા બધું જ અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું. આનાથી સરકાર માટે આયોજન અને ખર્ચ કરવાનું સરળ બન્યું.
