ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ડેવલપમેન્ટ ફંડ: 257.77 કરોડના રોકાણ સાથે ડોટર ફંડે દેશભરમાં 128 સ્ટાર્ટઅપ્સ માટે ખોલી નવી દિશા
ભારતના ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ક્ષેત્રમાં તાજેતરના વર્ષોમાં નોંધપાત્ર પરિવર્તન આવ્યું છે, જે અનેક સરકારી પહેલો અને ઉદ્યોગ-સંબંધિત સુધારાઓ દ્વારા સરળ બન્યું છે. દેશ ઝડપથી ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ડિઝાઇન અને ઉત્પાદન માટે વૈશ્વિક કેન્દ્ર તરીકે ઉભરી રહ્યો છે, જે ઝડપી તકનીકી પરિવર્તન અને નવીનતાનો સાક્ષી છે.
આ ગતિને ટકાવી રાખવા અને એક મજબૂત નવીનતા ઇકોસિસ્ટમ વિકસાવવા માટે, ભારત સરકારે 15 ફેબ્રુઆરી, 2016 ના રોજ ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ડેવલપમેન્ટ ફંડ (EDF) શરૂ કર્યું. આ ફંડનો હેતુ ઇલેક્ટ્રોનિક્સ, નેનોઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને માહિતી ટેકનોલોજીના ક્ષેત્રોમાં સંશોધન, વિકાસ અને ઉદ્યોગસાહસિકતાને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે.
EDF પ્રારંભિક તબક્કાના એન્જલ અને વેન્ચર ફંડ્સ જેવા વ્યાવસાયિક રીતે સંચાલિત પુત્રી ભંડોળમાં રોકાણ કરવા માટે રચાયેલા ભંડોળના ભંડોળ તરીકે કાર્ય કરે છે. આ ડોટર્સ ફંડ, બદલામાં, નવી તકનીકો વિકસાવતી સ્ટાર્ટઅપ્સ અને કંપનીઓને જોખમ મૂડી પૂરી પાડે છે. આમ કરીને, EDF એ એક આત્મનિર્ભર ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઇકોસિસ્ટમ બનાવવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી છે જે દેશમાં નવીનતા, ઉત્પાદન ડિઝાઇન અને બૌદ્ધિક સંપદા નિર્માણને પ્રોત્સાહન આપે છે.
ધ્યેયો અને વ્યૂહાત્મક ઉદ્દેશ્યો
EDF ની સ્થાપના ભારતના ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને માહિતી ટેકનોલોજી ક્ષેત્રોમાં નવીનતા અને સંશોધન માટે મજબૂત પાયો બનાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે કરવામાં આવી હતી. તેનો ઉદ્દેશ્ય સ્ટાર્ટઅપ્સ અને અત્યાધુનિક ટેકનોલોજી વિકસાવતી કંપનીઓને જોખમ મૂડી પૂરી પાડતા ભંડોળને ટેકો આપીને ઇકોસિસ્ટમને મજબૂત બનાવવાનો છે.
મુખ્ય ઉદ્દેશ્યોમાં સામેલ છે
નવીનતા અને સંશોધન અને વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવું: બજાર-સંચાલિત અને ઉદ્યોગ-આગેવાની હેઠળ નવીનતાને ટેકો આપીને ઇલેક્ટ્રોનિક્સ, નેનોઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને માહિતી ટેકનોલોજીમાં સંશોધન અને વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવું.
પુત્રી ભંડોળને ટેકો આપવો: પ્રારંભિક તબક્કાના એન્જલ અને વેન્ચર ફંડ જેવા વ્યાવસાયિક રીતે સંચાલિત પુત્રી ભંડોળમાં રોકાણ કરવું, જે બદલામાં સ્ટાર્ટઅપ્સ અને ટેકનોલોજી સાહસોને મૂડી પૂરી પાડે છે.
ઉત્પાદન અને ટેકનોલોજી વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવું: દેશમાં નવા ઉત્પાદનો, પ્રક્રિયાઓ અને ટેકનોલોજીના નિર્માણમાં સામેલ કંપનીઓને ટેકો આપીને ઉદ્યોગસાહસિકતાને પ્રોત્સાહન આપવું.
સ્થાનિક ડિઝાઇન ક્ષમતાઓને મજબૂત બનાવવી: ઇલેક્ટ્રોનિક્સ સિસ્ટમ ડિઝાઇન અને ઉત્પાદન (ESDM) ક્ષેત્રમાં સ્વદેશી ડિઝાઇન અને વિકાસ માટે ભારતની ક્ષમતામાં વધારો કરવો.
રાષ્ટ્રીય બૌદ્ધિક સંસાધન પૂલનું નિર્માણ: મુખ્ય ટેકનોલોજી ક્ષેત્રોમાં મજબૂત બૌદ્ધિક સંપદા આધાર વિકસાવવો અને ભારતમાં નવીનતાની માલિકીને પ્રોત્સાહન આપવું.
વ્યૂહાત્મક સંપાદનને સરળ બનાવવું: જે ક્ષેત્રોમાં સંબંધિત ઉત્પાદનો મોટાભાગે આયાત કરવામાં આવે છે ત્યાં વિદેશી ટેકનોલોજી અને કંપનીઓના સંપાદનને સક્ષમ બનાવવું. આનાથી આત્મનિર્ભરતાને પ્રોત્સાહન મળશે અને આયાત પર નિર્ભરતા ઓછી થશે તેવી અપેક્ષા છે.
ફંડની મુખ્ય કામગીરીની વિશેષતાઓ
ઈલેક્ટ્રોનિક્સ ડેવલપમેન્ટ ફંડ (EDF) ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી (IT) ક્ષેત્રોમાં કાર્યક્ષમ રોકાણ અને નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે રચાયેલ લવચીક અને વ્યાવસાયિક રીતે સંચાલિત માળખા દ્વારા કાર્ય કરે છે. તેનું માળખું પારદર્શિતા, બજાર જવાબદારી અને ભંડોળની વ્યૂહાત્મક ફાળવણી સુનિશ્ચિત કરે છે.
યોજના સાથે સંકળાયેલ દરેક ડોટર ફંડ ભારતમાં નોંધાયેલું હોવું જોઈએ અને સેબીના કેટેગરી 1 અને કેટેગરી 2 વૈકલ્પિક રોકાણ ભંડોળ નિયમો સહિત તમામ લાગુ નિયમોનું પાલન કરવું જોઈએ.
આ ખાતરી કરે છે કે બધા સહભાગી ભંડોળ સારી રીતે વ્યાખ્યાયિત નિયમનકારી માળખામાં કાર્ય કરે છે અને સંશોધન, ઉદ્યોગસાહસિકતા અને તકનીકી પ્રગતિને પ્રોત્સાહન આપવાના EDFના વ્યાપક ઉદ્દેશ્ય સાથે સુસંગત છે.
ડોટર ફંડની મુખ્ય વિશેષતાઓ
EDF ડોટર ફંડ્સમાં બિન-વિશિષ્ટ ધોરણે ભાગ લે છે, જે સમગ્ર ઉદ્યોગમાં વ્યાપક સહયોગ અને ભાગીદારીને સક્ષમ બનાવે છે.
ડોટર ફંડના કુલ ભંડોળમાં EDFનો હિસ્સો બજારની જરૂરિયાતો અને EDFના નીતિ માર્ગદર્શિકા અનુસાર ભંડોળનું સંચાલન કરવાની રોકાણ મેનેજરની ક્ષમતા દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે.
EDF સામાન્ય રીતે દરેક ડોટર ફંડમાં લઘુમતી હિસ્સો જાળવી રાખે છે, જે વધુ ખાનગી રોકાણ અને વ્યાવસાયિક ભંડોળ વ્યવસ્થાપનને પ્રોત્સાહન આપે છે.
ડોટર ફંડ્સના રોકાણ સંચાલકોને ભંડોળ એકત્ર કરવા, રોકાણ કરવા અને પોર્ટફોલિયો કામગીરીનું નિરીક્ષણ કરવા માટે સુગમતા અને સ્વાયત્તતા આપવામાં આવે છે.
EDF ની ભાગીદારી ઇલેક્ટ્રોનિક્સ, માહિતી ટેકનોલોજી અને સંબંધિત ઇકોસિસ્ટમ્સની સમગ્ર મૂલ્ય શૃંખલાને આવરી લે છે, જે વ્યાપક ક્ષેત્રીય કવરેજ સુનિશ્ચિત કરે છે.
ડોટર ફંડ્સની અંતિમ પસંદગી રોકાણ મેનેજર દ્વારા વિગતવાર યોગ્ય તપાસ પછી કરવામાં આવે છે.
સિદ્ધિઓ અને અસર
ઈલેક્ટ્રોનિક્સ ડેવલપમેન્ટ ફંડ (EDF) એ ભારતના નવીનતા ઇકોસિસ્ટમને વધારવામાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ કરી છે. EDF ને તેના યોગદાનકર્તાઓ તરફથી કુલ 216.33 કરોડ મળ્યા છે, જેમાં ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને માહિતી ટેકનોલોજી મંત્રાલય તરફથી 210.33 કરોડનો સમાવેશ થાય છે.
સમર્થિત સ્ટાર્ટઅપ્સ ઇન્ટરનેટ ઓફ થિંગ્સ (IoT), રોબોટિક્સ, ડ્રોન, સ્વાયત્ત વાહનો, આરોગ્યસંભાળ ટેકનોલોજી, સાયબર સુરક્ષા અને કૃત્રિમ બુદ્ધિ અને મશીન લર્નિંગ જેવા અત્યાધુનિક ક્ષેત્રોમાં કાર્ય કરે છે, જે ભારતને અદ્યતન તકનીકી નવીનતા માટે કેન્દ્ર તરીકે સ્થાન આપે છે.
30 સપ્ટેમ્બર, 2025 સુધીમાં કેટલી ફાળવણી?
EDF એ આઠ ડોટર ફંડમાં 257.77 કરોડનું રોકાણ કર્યું છે.
આ ડોટર ફંડ્સે 128 સ્ટાર્ટઅપ્સ અને સાહસોમાં વધારાના 1,335.77 કરોડનું રોકાણ કર્યું છે.
સમર્થિત સ્ટાર્ટઅપ્સે હાઇ-ટેક ક્ષેત્રોમાં 23,600 થી વધુ નોકરીઓનું સર્જન કર્યું છે.
સમર્થિત સ્ટાર્ટઅપ્સ દ્વારા કુલ 368 બૌદ્ધિક સંપત્તિ (IP) બનાવવામાં આવી છે અથવા હસ્તગત કરવામાં આવી છે.
128 સમર્થિત સ્ટાર્ટઅપ્સમાંથી, ડોટર ફંડ્સે3 7 રોકાણો કર્યા છે.
EDF ના એક્ઝિટ અને આંશિક એક્ઝિટમાંથી સંચિત વળતર 173.88 કરોડ છે.
ફંડનું નિષ્કર્ષ
ઈલેક્ટ્રોનિક્સ ડેવલપમેન્ટ ફંડે ભારતના ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને IT ક્ષેત્રોમાં નવીનતા અને ઉદ્યોગસાહસિકતાને પ્રોત્સાહન આપવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે. જોખમ મૂડીની ઍક્સેસને સક્ષમ કરીને, તેણે અદ્યતન તકનીકો પર કામ કરતા સ્ટાર્ટઅપ્સને ટેકો આપ્યો છે અને સ્થાનિક ડિઝાઇન અને બૌદ્ધિક સંપત્તિ નિર્માણના વિસ્તરણમાં ફાળો આપ્યો છે. ફંડના પારદર્શક અને વ્યાવસાયિક રીતે સંચાલિત માળખાએ રોકાણકારોનો વિશ્વાસ બનાવવામાં અને દેશમાં જીવંત, આત્મનિર્ભર ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઇકોસિસ્ટમ માટે પાયો મજબૂત કરવામાં મદદ કરી છે.
