ખેતરની સુરક્ષા: શું તમે પ્લાસ્ટિક મલ્ચિંગનો પ્રયાસ કર્યો છે? આધુનિક ખેતીમાં તેના ફાયદા અને ખર્ચ વિશે જાણો…
આજકાલ ખેતી પહેલા કરતા વધુ પડકારજનક બની ગઈ છે. એક તરફ, પાણીની અછતની સમસ્યા છે, તો બીજી તરફ, વધતા ખર્ચ અને હવામાનની અનિશ્ચિતતાની સમસ્યા છે. આવી સ્થિતિમાં, ખેડૂતો એવી તકનીકો તરફ વળી રહ્યા છે જે ઓછા પ્રયત્નોમાં વધુ લાભ આપે છે. પ્લાસ્ટિક મલ્ચિંગ આ આધુનિક તકનીકોમાંની એક છે. આ તકનીક ખેડૂતોની આવક વધારવા અને તેમના પાકને સુરક્ષિત રાખવામાં અત્યંત અસરકારક સાબિત થઈ રહી છે.
પ્લાસ્ટિક મલ્ચિંગ શું છે?
પ્લાસ્ટિક મલ્ચિંગમાં છોડની આસપાસની જમીનને ખાસ પ્લાસ્ટિક શીટથી ઢાંકવાનો સમાવેશ થાય છે. આ પ્લાસ્ટિક વિવિધ જાડાઈ અને રંગોમાં ઉપલબ્ધ છે, જેમ કે કાળો, સફેદ-કાળો, ચાંદી-કાળો, વગેરે. તેની ખાસ વિશેષતા એ છે કે તે જમીનની ભેજ બચાવે છે, નીંદણના વિકાસને અટકાવે છે અને છોડ માટે વધુ સારું પોષણ અને સ્વસ્થ વાતાવરણ પૂરું પાડે છે. આ તકનીકનો ઉપયોગ શાકભાજી, ફૂલો અને ફળના છોડ માટે સૌથી વધુ થાય છે.
પ્લાસ્ટિક મલ્ચિંગના મુખ્ય ફાયદા
પ્લાસ્ટિકથી જમીનને ઢાંકવાથી જમીનનું તાપમાન નિયંત્રણમાં રહે છે અને પાણીનું બાષ્પીભવન નોંધપાત્ર રીતે ઓછું થાય છે.
ખેડૂતોને થાય છે સીધો ફાયદો
- ઓછા પાણીમાં ખેતી શક્ય છે
- ભેજમાં મૂળ સ્વસ્થ રહે છે
- છોડ ઝડપથી વિકસે છે
- નીંદણનો વિકાસ લગભગ નાબૂદ થાય છે
- ફળો અને શાકભાજીની ગુણવત્તા અને ઉત્પાદનમાં સુધારો થાય છે
- જીવાતો અને રોગો ઓછા થાય છે
- આ જમીનને કઠણ બનતી અટકાવે છે અને જમીનની ફળદ્રુપતા જાળવી રાખે છે.
શાકભાજીને કેવી રીતે મલ્ચ કરવી?
- પ્રથમ, ખેતરને સારી રીતે ખેડવી અને જમીનમાં કાર્બનિક ખાતર ઉમેરો.
- હવે, પથારી તૈયાર કરો અને ટપક લાઇન નાખો.
- ત્યારબાદ, પથારી પર 25-30 માઇક્રોન જાડા મલ્ચિંગ શીટ ફેલાવો અને કિનારીઓને માટીથી દબાવો.
- જ્યાં છોડ વાવવાનો છે ત્યાં એક નાનો છિદ્ર બનાવો અને નર્સરી છોડ વાવો.
- આ પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરીને ટામેટાં, મરી, રીંગણ, કાકડી, ગોળ અને તરબૂચ જેવા પાક સારી રીતે ઉગે છે.
ફળના છોડ માટે તેનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો?
કેરી, જામફળ અને લીંબુ જેવા વૃક્ષોની આસપાસ 100-માઇક્રોન જાડા ફિલ્મ લગાવવામાં આવે છે. આ દાંડીની નજીક ભેજ જાળવી રાખવામાં મદદ કરે છે, વૃદ્ધિને પ્રોત્સાહન આપે છે અને નીંદણના વિકાસને અટકાવે છે. આ છોડને લાંબા સમય સુધી લીલો રાખવામાં મદદ કરે છે.
પ્લાસ્ટિક મલ્ચિંગ લગાવતી વખતે સાવચેત રહો:
ફિલ્મને વધુ પડતી ખેંચશો નહીં.
ઇન્સ્ટોલેશન સવારે કે સાંજે કરવું જોઈએ.
દરેક છોડ વચ્ચેના અંતર અનુસાર છિદ્રો બનાવો.
ટપક લાઇનને નુકસાન ન થાય તેનું ધ્યાન રાખો.
ઉપયોગ પછી પ્લાસ્ટિકને સાચવો જેથી તેનો ફરીથી ઉપયોગ કરી શકાય.
ખર્ચ કેટલો ?
ખર્ચ પાક અને પ્લાસ્ટિકની ગુણવત્તા પર આધાર રાખે છે. સામાન્ય રીતે, તેની કિંમત પ્રતિ એકર ₹8,000 જેટલી હોય છે. જો તમે માટી ભરવા માટે મશીનનો ઉપયોગ કરો છો, તો ખર્ચ થોડો વધી શકે છે.
સરકાર શું પૂરું પાડે છે?
ખેડુતોને આધુનિક ટેકનોલોજી અપનાવવા માટે સરકારી સબસિડી પણ આપવામાં આવે છે. ઘણા રાજ્યો પ્લાસ્ટિક મલ્ચિંગ માટે નાણાકીય સહાય પૂરી પાડે છે, જેનાથી ખેડૂતો ઓછા ખર્ચે સારી ખેતી કરી શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, મધ્યપ્રદેશ આ ટેકનોલોજી માટે 50 ટકા સુધી સબસિડી અથવા પ્રતિ હેક્ટર મહત્તમ ₹16,000 સુધી સબસિડી આપે છે. આ લાભ “પહેલા આવો, પહેલા મેળવો” ના ધોરણે ઉપલબ્ધ છે, અને ખેડૂતો તેમના વિકાસ બ્લોકમાં બાગાયત વિભાગને અરજી કરી શકે છે. આવી જ યોજનાઓ ફક્ત મધ્યપ્રદેશમાં જ નહીં, પરંતુ અન્ય રાજ્યોમાં પણ લાગુ કરવામાં આવે છે. ખેડૂતો આ યોજનાઓ વિશે વિગતવાર માહિતી તેમના નજીકના કૃષિ કાર્યાલય, કૃષિ વિસ્તરણ અધિકારી અથવા ગ્રામ સેવક પાસેથી મેળવી શકે છે. આનાથી ખેડૂતો પરનો બોજ ઓછો થાય છે અને તેઓ આધુનિક અને નફાકારક ખેતી તરફ ઝડપથી આગળ વધી શકે છે.
