માત્ર ક્રુડ ઓઈલ જ નહીં પણ ભારત રશિયા પાસેથી ખાદ્ય તેલ પણ મોટાપાયા પર ખરીદી રહ્યું છે, સૂર્યમુખી તેલની આયાતમાં થયો વધારો
જોકે અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ વારંવાર દાવો કરી રહ્યા છે કે ભારત રશિયા પાસેથી ઓઈલ ખરીદી ઘટાડી રહ્યું છે, પરંતુ સત્ય તદ્દન અલગ છે. ભારત માત્ર રશિયા પાસેથી ક્રૂડ ઓઈલ જ નહીં, પણ ખાદ્ય તેલનો પણ નોંધપાત્ર જથ્થો ખરીદી રહ્યું છે. રશિયાથી ભારતની સૂર્યમુખી તેલની આયાત છેલ્લા ચાર વર્ષમાં 12 ગણી વધી છે. આનાથી રશિયા ભારતનો સૌથી મોટો સૂર્યમુખી તેલનો સપ્લાયર બન્યો છે, જે યુક્રેનને પાછળ છોડી ગયો છે.
રુસો-યુક્રેન યુદ્ધની શરૂઆતથી, યુક્રેનનું મોટાભાગનું સૂર્યમુખી તેલ યુરોપમાં મોકલવામાં આવ્યું છે, જ્યારે રશિયાની દરિયાઈ બંદરો સુધી સરળ અને સુરક્ષિત પહોંચને કારણે તે ભારત માટે વધુ વિશ્વસનીય સપ્લાયર બન્યો છે. ઉદ્યોગના આંતરિક સૂત્રો કહે છે કે રશિયા અને ભારતના ઉદ્યોગ પ્રતિનિધિઓએ તાજેતરમાં સપ્લાય ચેઇનને વધુ મજબૂત બનાવવા માટે એકબીજાના દેશોની મુલાકાત લીધી છે.
સૂર્યમુખી તેલનો ભારત મહત્વપૂર્ણ ખરીદાર
સૂર્યમુખી તેલ ભારતમાં સૌથી વધુ ઉપયોગમાં લેવાતા ત્રણ ખાદ્ય તેલોમાંનું એક છે. દેશમાં વપરાશમાં લેવાતા સૂર્યમુખી તેલના 5% કરતા ઓછા ભાગ સ્થાનિક ઉત્પાદનમાંથી આવે છે. રશિયા વિશ્વમાં સૂર્યમુખી તેલનો સૌથી મોટો અને સૌથી વિશ્વસનીય સ્ત્રોત છે. ભારતને આ સપ્લાય ચેઇનની વિશ્વસનીયતાનો ફાયદો થાય છે.
રશિયાનો હિસ્સો નોંધપાત્ર રીતે વધ્યો
ભારતની કુલ સૂર્યમુખી તેલની આયાતમાં રશિયાનો હિસ્સો 2021 માં આશરે 10% થી વધીને 2024 માં 56% થયો. ભારતે 2024 કેલેન્ડર વર્ષમાં રશિયાથી 2.09 મિલિયન ટન સૂર્યમુખી તેલ આયાત કર્યું, જે 2021 માં આશરે 1.75 મિલિયન ટનથી 12 ગણો વધારો છે.
શું રશિયન તેલ સસ્તું છે?
યુદ્ધ પહેલા, યુક્રેન ભારતનું સૂર્યમુખી તેલનું સૌથી મોટું સપ્લાયર હતું. જો કે, રશિયાએ કાળા સમુદ્રના બંદરોને અવરોધિત કર્યા હોવાથી, યુક્રેનને તેનું ઉત્પાદન યુરોપિયન દેશોમાં રોડ અને રેલ દ્વારા મોકલવું પડ્યું, જેના કારણે પરિવહન ખર્ચમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો. યુદ્ધ પહેલા, યુક્રેને તેના કૃષિ ઉત્પાદનનો લગભગ 90% દરિયાઈ બંદરો દ્વારા નિકાસ કર્યો. બીજી તરફ, રશિયામાં સૂર્યમુખીનો પાક વધુ મોટો હતો, પરંતુ તે યુરોપને વેચી શક્યું નહીં. આવી સ્થિતિમાં, રશિયા ભારતને સ્પર્ધાત્મક દરે તેલ પૂરું પાડી રહ્યું છે.
ભારતની તેલ નિર્ભરતા
ભારત તેની કુલ ખાદ્ય તેલની માંગના લગભગ 60% આયાત દ્વારા પૂર્ણ કરે છે. કુલ વપરાશમાં પામ ઓઈલનો હિસ્સો આશરે 50% છે, જ્યારે સોયાબીન તેલ અને સૂર્યમુખી તેલ અનુક્રમે બીજા અને ત્રીજા ક્રમે છે. 1990ના દાયકામાં, ભારતીય ખેડૂતોએ સૂર્યમુખીના વાવેતરમાં ઘટાડો કર્યો હતો કારણ કે સસ્તા આયાતી ખાદ્ય તેલમાં વધારાને કારણે પાક નફાકારક બન્યો હતો. તાજેતરના વર્ષોમાં સૂર્યમુખી તેલની આયાત ઝડપથી વધી છે કારણ કે 2023 અને 2024માં તે પહેલીવાર પામ ઓઈલ કરતાં સસ્તું બન્યું હતું. જોકે, આ વર્ષે ભાવમાં વધારો થયો છે.
