પ્રધાનમંત્રી ધન ધાન્ય કૃષિ યોજના શરૂ: 100 સૌથી પછાત જિલ્લાઓના 1.7 કરોડ ખેડૂતોને કેવી રીતે ફાયદો થશે?
જિલ્લાઓની પસંદગી કેવી રીતે કરવામાં આવી?
પ્રધાનમંત્રી મોદીએ સમજાવ્યું કે આ યોજના માટે 100 જિલ્લાઓની પસંદગી ત્રણ માપદંડોના આધારે કરવામાં આવી હતી:
- ખેતર કેટલું ઉપજ આપે છે.
- ખેતર કેટલી વાર ખેતી કરે છે.
- ખેડૂતોને કેટલી લોન (KCC) અથવા રોકાણ સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે.
જિલ્લાના વડાઓ અને ખેડૂતો આયોજન પર સાથે મળીને કામ કરશે
વડાપ્રધાન મોદીએ તેમના સંબોધનમાં જણાવ્યું હતું કે પીએમ ધન ધન્ય કૃષિ યોજના (PM Dhan Dhanya Krishi Yojana) માં 11 અલગ અલગ વિભાગોની 36 મુખ્ય કૃષિ સંબંધિત યોજનાઓનો સમાવેશ થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, કુદરતી ખેતી પર રાષ્ટ્રીય મિશન, સિંચાઈ માટે પર ડ્રાયર મોર ક્રોપ ઝુંબેશ અને તેલ ઉત્પાદન વધારવા માટે તેલીબિયાં મિશન છે. આવી ઘણી યોજનાઓને એકીકૃત કરવામાં આવી રહી છે. આ યોજના પશુધન પર પણ ખાસ ભાર મૂકે છે. પગ અને મોંના રોગ જેવા રોગોથી પ્રાણીઓને બચાવવા માટે 1.25 અબજથી વધુ રસીઓ મફતમાં આપવામાં આવી છે. આનાથી પશુ સ્વાસ્થ્યમાં સુધારો થયો છે અને ખેડૂતોની ચિંતાઓ ઓછી થઈ છે. સરકાર પશુઓના સ્વાસ્થ્યને વધુ સારા બનાવવા માટે સ્થાનિક સ્તરે પણ ઝુંબેશ શરૂ કરશે.
આકાંક્ષી જિલ્લા કાર્યક્રમની જેમ, પીએમ ધન ધન્ય કૃષિ યોજનાની જવાબદારી ખેડૂતો, સ્થાનિક સરકારી કર્મચારીઓ અને 100 સૌથી પછાત જિલ્લાઓના જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ અથવા કલેક્ટર પર છે. આ યોજનાની ડિઝાઇન એવી છે કે દરેક પછાત જિલ્લાની જરૂરિયાતોને અનુરૂપ તેના આયોજનમાં ફેરફાર કરી શકાય છે. પીએમ મોદીએ યોજના હેઠળ આવરી લેવામાં આવેલા ખેડૂતો અને સંબંધિત જિલ્લા વડાઓને પછાત જિલ્લાની જરૂરિયાતોને અનુરૂપ, માટી અને આબોહવાને અનુરૂપ કાર્ય યોજનાઓ વિકસાવવા અપીલ કરી. આમાં પછાત જિલ્લામાં કયા પાક ઉગાડવામાં આવશે, કઈ મધ્યવર્તી જાતોનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે અને કયા ખાતરો ક્યારે યોગ્ય રહેશે તે શામેલ છે. ખેડૂતો અને જિલ્લા વડાઓ સંયુક્ત રીતે કાર્ય યોજનાઓ વિકસાવશે. આનો અર્થ એ છે કે ખેડૂતો અને જિલ્લા વહીવટીતંત્રે ખેતર અને વિસ્તારના આધારે આયોજન કરવું પડશે.
સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, જો કોઈ જિલ્લામાં પુષ્કળ પાણીની ઉપલબ્ધતા હોય, તો પાકની ખેતી માટે આયોજન આ પરિસ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને કરવામાં આવશે. જો અન્ય વિસ્તારોમાં પાણીની અછત હોય, તો ઓછા પાણીમાં ઉગાડી શકાય તેવા પાક રોપવા માટે નિર્ણયો લેવા પડશે. જે વિસ્તારોમાં ખેતી શક્ય નથી, ત્યાં પશુપાલન અને મત્સ્યઉદ્યોગને પ્રોત્સાહન આપવું પડશે. કેટલાક પછાત જિલ્લાઓમાં, મધમાખી ઉછેર એક સારો વિકલ્પ હશે. દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં દરિયાઈ શીંગની ખેતી એક સારો વિકલ્પ હોઈ શકે છે.
પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે પ્રધાનમંત્રી ધન ધન્ય કૃષિ યોજના ત્યારે જ સફળ થશે જ્યારે તેનો અમલ સ્થાનિક જરૂરિયાતો અનુસાર કરવામાં આવશે અને ખેડૂતો અને જિલ્લા વડાઓ દ્વારા યોગ્ય રીતે આયોજન કરવામાં આવશે. પ્રધાનમંત્રીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો કે ખેડૂતો સાથે કામ કરતા યુવા જિલ્લા અધિકારીઓ દેશભરના 100 જિલ્લાઓમાં કૃષિ લેન્ડસ્કેપમાં પરિવર્તન લાવશે. યોજના હેઠળ પસંદ કરાયેલા 100 જિલ્લાઓમાં કૃષિ લેન્ડસ્કેપમાં પરિવર્તન આવતાં, ત્યાં રહેતા ખેડૂતોની આવકમાં પણ સુધારો થશે.
100 જિલ્લાઓમાં 17 મિલિયન ખેડૂતોને લાભ થશે
પ્રધાનમંત્રી ધન ધન્ય કૃષિ યોજના હેઠળ, એવા જિલ્લાઓની પસંદગી કરવામાં આવી છે જે સારી કૃષિ ક્ષમતા ધરાવે છે પરંતુ ઉપજ અને ખેડૂત આવકની દ્રષ્ટિએ પાછળ છે. આ યોજના હેઠળ આ જિલ્લાઓના ખેડૂતોને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવશે, જેનો સીધો લાભ દેશભરના આશરે 17 મિલિયન ખેડૂતોને થશે.
ચાલુ નાણાકીય વર્ષના બજેટ ભાષણમાં, કેન્દ્રીય નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે પીએમ ધન ધન્ય કૃષિ યોજના શરૂ કરવાની જાહેરાત કરી હતી. 16 જુલાઈ, 2025 ના રોજ, પ્રધાનમંત્રી મોદીના નેતૃત્વ હેઠળ કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે આ યોજનાને મંજૂરી આપી હતી, અને ખેડૂતોના કલ્યાણ માટે આજે તેનો પ્રારંભ કરવામાં આવ્યો છે.
પ્રધાનમંત્રી ધન ધન્ય યોજનાની ખાસ વિશેષતાઓ
પ્રધાનમંત્રી ધન ધન્ય કૃષિ યોજનામાં 11 વિભાગોની 36 મુખ્ય કૃષિ યોજનાઓનો સમાવેશ થાય છે, જેમ કે રાષ્ટ્રીય કુદરતી ખેતી મિશન, સુકા વધુ પાક અભિયાન અને તેલીબિયાં મિશનનો સમાવેશ થાય છે.
પશુપાલન પર પણ ખાસ ધ્યાન આપવામાં આવ્યું છે. પગ અને મોંના રોગ જેવા રોગોને રોકવા માટે ૧.૨૫ અબજથી વધુ રસીઓ મફતમાં આપવામાં આવી છે.
આ યોજનાના અમલીકરણની જવાબદારી ખેડૂતો, સ્થાનિક સરકારી અધિકારીઓ અને જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ અથવા કલેક્ટરની રહેશે.
દરેક જિલ્લાની જરૂરિયાતોને અનુરૂપ આ યોજનામાં ફેરફાર કરી શકાય છે. ખેડૂતો અને જિલ્લા વહીવટીતંત્ર જમીન અને આબોહવાને આધારે પાક, ખાતર અને ખેતીનું સંયુક્ત રીતે આયોજન કરશે.
પાક, પશુપાલન, મત્સ્યઉદ્યોગ, મધમાખી ઉછેર અને સીવીડ ખેતી જેવી ખેતી પ્રવૃત્તિઓને પાણીની ઉપલબ્ધતા અને સ્થાનિક પરિસ્થિતિઓના આધારે પ્રાથમિકતા આપવામાં આવશે.
વડાપ્રધાન મોદીએ જણાવ્યું હતું કે આ યોજના ફક્ત ત્યારે જ સફળ થશે જો તેનો અમલ સ્થાનિક જરૂરિયાતો અનુસાર કરવામાં આવશે, અને યુવા જિલ્લા અધિકારીઓ 100 જિલ્લાઓમાં કૃષિ લેન્ડસ્કેપમાં પરિવર્તન લાવવા માટે ખેડૂતો સાથે કામ કરશે. આનાથી ખેડૂતોની આવકમાં સુધારો થશે અને પછાત જિલ્લાઓમાં એકંદર કૃષિ વિકાસ થશે.
