RBI ના માસ્ટરસ્ટ્રોકથી ડોલરને ફટકો પડ્યો! હવે નેપાળ, ભૂટાન અને શ્રીલંકા સાથે વેપાર ફક્ત રૂપિયામાં જ થશે
ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ભારતીય રૂપિયાને વધુ મજબૂત બનાવવા માટે એક મોટું પગલું ભર્યું છે. RBI એ પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે કે ભારતના પડોશી દેશો, જેમ કે નેપાળ, ભૂટાન અને શ્રીલંકા સાથે વેપાર રૂપિયામાં પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે. આનો અર્થ એ છે કે આ દેશો સાથે વેપાર માટે ડોલર જેવી વિદેશી ચલણ પરની નિર્ભરતા ઓછી થશે.
RBI એ આ પ્રક્રિયાને સરળ બનાવવા માટે ત્રણ મુખ્ય પગલાં સૂચવ્યા છે. ચાલો તેમને સરળ શબ્દોમાં સમજીએ.
1.પડોશી દેશોને રૂપિયામાં સીધી લોન મળશે
કલ્પના કરો કે એક નેપાળી ઉદ્યોગપતિ ભારતમાંથી માલ ખરીદવા માંગતો હતો. અત્યાર સુધી, તેણે પહેલા તેના ચલણને ડોલરમાં રૂપાંતરિત કરવું પડતું હતું અને પછી ભારતમાં ચુકવણી કરવી પડતી હતી. આ પ્રક્રિયા સમય માંગી લેતી અને ખર્ચ-અસરકારક હતી.
પરંતુ હવે, RBI ના નવા પ્રસ્તાવ મુજબ, ભારતીય બેંકો (જેને અધિકૃત ડીલરો અથવા AD બેંકો કહેવામાં આવે છે) નેપાળ, ભૂટાન અને શ્રીલંકાના ઉદ્યોગપતિઓને ભારતીય રૂપિયામાં સીધા લોન આપી શકશે. આનાથી તેમને ડોલર ખરીદવાની ઝંઝટમાંથી મુક્તિ મળશે અને વેપાર ખૂબ સરળ અને સસ્તો બનશે.
2. એક નિશ્ચિત અને સ્પષ્ટ ચલણ દર સ્થાપિત થશે.
જ્યારે બે દેશોની ચલણો વચ્ચે વ્યવહારો થાય છે, ત્યારે સૌથી મોટી ચિંતા વિનિમય દરની હોય છે, એટલે કે, એક ચલણ બીજા માટે કેટલું વિનિમય થશે. આ દર ઘણીવાર વધઘટ થાય છે.
આ સમસ્યાને ઉકેલવા માટે, RBI ભારતના મુખ્ય વેપારી ભાગીદારોની ચલણો માટે પારદર્શક સંદર્ભ દર (માનક વિનિમય દર) સ્થાપિત કરશે. આ એક પ્રકારની “નિશ્ચિત દર સૂચિ” હશે, જેનાથી વેપારીઓ અગાઉથી જાણી શકશે કે તેમને કયો દર મળશે. આનાથી વ્યવહારોમાં કોઈપણ મૂંઝવણ દૂર થશે.
3. વિદેશી બેંકોને રૂપિયા રાખવાથી વધુ ફાયદો થશે
જ્યારે કોઈ દેશ ભારત સાથે રૂપિયામાં વેપાર કરે છે, ત્યારે તેની બેંકો ભારતમાં “સ્પેશિયલ રૂપી વોસ્ટ્રો એકાઉન્ટ” (SRVA) નામનું એક ખાસ ખાતું ખોલે છે. આ ખાતામાં ભારતીય રૂપિયા રાખવામાં આવે છે.
અત્યાર સુધી, વિદેશી બેંકો આ ખાતામાં રાખવામાં આવેલા પૈસા પર વધુ કમાણી કરતી નહોતી. જોકે, RBI એ હવે આ ખાતામાં જમા કરાયેલા નાણાં ભારતીય કંપનીઓના બોન્ડ અને કોમર્શિયલ પેપર્સમાં રોકાણ કરવાની મંજૂરી આપવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. આનાથી વિદેશી બેંકોને તેમની થાપણો પર સારું વળતર મળશે. જ્યારે તેઓ રૂપિયા રાખવાના ફાયદા જોશે, ત્યારે તેઓ પોતે રૂપિયામાં વધુ વેપાર કરવાનો પ્રયાસ કરશે.
એકંદરે, RBI ના આ પગલાં ફક્ત નેપાળ, ભૂટાન અને શ્રીલંકા સાથેના આપણા વેપાર સંબંધોને મજબૂત બનાવશે નહીં, પરંતુ આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ભારતીય રૂપિયાની મજબૂતાઈમાં પણ વધારો કરશે. આ ભારતના અર્થતંત્ર માટે ખૂબ જ સારા સમાચાર છે.
