સેબીનો નવો નિયમ: મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સનાં પ્રિ-IPO પ્લેસમેન્ટમાં રોકાણ કરવા પર પ્રતિબંધ
સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા (સેબી) એ મ્યુચ્યુઅલ ફંડ કંપનીઓને પ્રિ-IPO પ્લેસમેન્ટમાં રોકાણ કરવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. સેબીએ જણાવ્યું હતું કે મ્યુચ્યુઅલ ફંડ હવે ફક્ત એન્કર ઇન્વેસ્ટર ભાગ અથવા આઈપીઓના પબ્લિક ઇશ્યૂમાં જ રોકાણ કરી શકશે.
એસોસિએશન ઓફ મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સ ઇન ઇન્ડિયા (એએમએફઆઈ) ને લખેલા પત્રમાં, સેબીએ સ્પષ્ટતા કરી હતી કે સેબી (મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સ) રેગ્યુલેશન્સ, 1996 હેઠળ, મ્યુચ્યુઅલ ફંડ સ્કીમ્સ ફક્ત ઇક્વિટી શેર અથવા સંબંધિત સાધનોમાં જ રોકાણ કરી શકે છે જે સૂચિબદ્ધ છે અથવા સૂચિબદ્ધ થવાના છે.
સેબીએ જણાવ્યું હતું કે ઘણા મ્યુચ્યુઅલ ફંડ હાઉસે એન્કર બુક ખુલતા પહેલા પ્રિ-IPO પ્લેસમેન્ટમાં ભાગ લઈ શકે છે કે કેમ તે અંગે પ્રશ્નો ઉઠાવ્યા હતા. સેબીએ સ્પષ્ટતા કરી હતી કે આમ કરવું નિયમોનું ઉલ્લંઘન હશે, કારણ કે જો કોઈપણ કારણોસર આઈપીઓ મુલતવી રાખવામાં આવે છે અથવા રદ કરવામાં આવે છે, તો મ્યુચ્યુઅલ ફંડોએ અનલિસ્ટેડ શેર રાખવા પડશે, જે સેબીના નિયમોની વિરુદ્ધ છે.
સેબીએ જણાવ્યું હતું કે, “જો મ્યુચ્યુઅલ ફંડ સ્કીમ્સને પ્રિ-આઈપીઓ પ્લેસમેન્ટમાં ભાગ લેવાની મંજૂરી આપવામાં આવે છે, તો તેઓ અનલિસ્ટેડ ઇક્વિટી શેર ધરાવી શકે છે, જે નિયમનકારી જોગવાઈઓનું ઉલ્લંઘન હશે. તેથી, એ સ્પષ્ટ કરવામાં આવે છે કે મ્યુચ્યુઅલ ફંડ સ્કીમ્સ ફક્ત એન્કર ઇન્વેસ્ટર ભાગ અથવા જાહેર ઇશ્યૂમાં જ ભાગ લઈ શકે છે.”
મ્યુચ્યુઅલ ફંડ ઉદ્યોગ પર અસર
આ પગલાને મ્યુચ્યુઅલ ફંડ ઉદ્યોગ માટે એક મોટો ફટકો માનવામાં આવે છે, કારણ કે ઘણા ફંડ હાઉસ પ્રિ-IPO રોકાણોને આલ્ફા રિટર્ન (વધારાના વળતર)નો સ્ત્રોત માને છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે જ્યારે આઈપીઓના ભાવ ઊંચા સ્તરે નિશ્ચિત હોય છે, ત્યારે પ્રિ-IPOમાં પ્રારંભિક રોકાણમાંથી વધુ નફો કમાવવાનું શક્ય હતું.
એક નિયમનકારી અધિકારીએ નામ ન આપવાની શરતે કહ્યું, “મ્યુચ્યુઅલ ફંડ નિયમોમાં ‘લિસ્ટેડ થવું’ ની કોઈ વ્યાખ્યા નથી. આ એક જોખમ છે. ધારો કે કોઈ ફંડ મેનેજર પ્રમોટરના વિશ્વાસ પર પ્રિ-IPOમાં રોકાણ કરે છે, પરંતુ આઈપીઓ સાકાર થતો નથી. તે તેની સ્કીમમાં અનલિસ્ટેડ શેર કેવી રીતે બતાવશે?”
ઉદ્યોગ શું કહે છે?
ઘણા ઉદ્યોગ નિષ્ણાતોએ સેબીના નિર્ણયને “આઘાતજનક અને અસંતુલિત” ગણાવ્યો છે. તેમનું કહેવું છે કે જ્યારે ફેમિલી ઓફિસો, AIFs (વૈકલ્પિક રોકાણ ભંડોળ) અને વિદેશી સંસ્થાકીય રોકાણકારો પ્રિ-IPO રોકાણ કરી શકે છે, ત્યારે મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સને બાકાત રાખવું અન્યાયી છે.
જોકે, એક ઉદ્યોગ અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે, “જો યોગ્ય સલામતી અને પારદર્શિતા જાળવવામાં આવે, તો મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સને પણ પ્રિ-IPO માં ભાગ લેવાની મંજૂરી આપવી જોઈએ.” બીજી બાજુ, કેટલાક નિયમનકારી સૂત્રો કહે છે કે તાજેતરના નિરીક્ષણ દરમિયાન મળી આવેલી કેટલીક અનિયમિતતાઓને કારણે સેબીએ સાવચેતીના પગલા તરીકે આ પગલું ભર્યું છે.
સેબીનો ઉદ્દેશ
સેબી જણાવે છે કે આ નિર્ણય રોકાણકારોને સુરક્ષિત રાખવા અને ખાતરી કરવા માટે લેવામાં આવ્યો છે કે મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સ ફક્ત લિસ્ટેડ અથવા ટૂંક સમયમાં લિસ્ટેડ થનારી કંપનીઓમાં જ રોકાણ કરે. આ પગલું પારદર્શિતા વધારવા અને સંભવિત જોખમો ઘટાડવાનો છે.
